حمید ملازاده : بهرغم تمام تحریم‌ها، روسیه توانسته با عملکردی تحسین برانگیز، عربستان‌سعودی را در صادرات نفت پشت‌سر گذاشته و موقعیت خود را به‌عنوان تامینکننده برتر نفتخام چین در سال۲۰۲۳ همچنان حفظ کند. بهرغم مواجهه با موج بی‌پایان تحریم‌های غرب، چین، واردکننده اصلی نفتخام جهان، انعطاف‌‌‌‌پذیری استراتژیکی از خود نشان‌داد و حجم قابل‌توجهی از نفت روسیه را با تخفیف وارد کرد تا نیازهای پالایشگاه‌های عظیم خود را بدون دغدغه قیمت برآورده کند.
داده‌های گمرک چین ارقام خیره‌کننده این تحول را آشکار و نشان‌داد که روسیه در سال‌گذشته ۱۰۷.۰۲میلیون‌تن نفتخام به چین فروخته است. این عدد یعنی چین به‌طور روزانه حدود ۲.۱۴میلیون بشکه نفت از روسیه وارد کرده که نسبت به واردات سایر کشورهای بزرگ صادرکننده نفت مانند عربستان‌سعودی و عراق فاصله معناداری دارد. این اعداد داستانی قانع‌‌‌‌کننده را بیان می‌کنند؛ واردات از عربستان‌سعودی که تا قبل از ۲۰۲۲ تامینکننده اصلی چین بود، با کاهش ۱.۸درصدی مواجهه شده و به ۸۵.۹۶میلیون‌تن رسیده است، زیرا نفتخام روسیه با قیمت رقابتی، نفوذ قابل‌توجهی در بازار داشته‌است.
پس از تحریم‌های غرب که به دلیل تهاجم روسیه به اوکراین در سال۲۰۲۲ اجرا شد، نفتخام روسیه توسط بسیاری از خریداران بین‌المللی پس زده شد، با این حال تقاضای فزاینده چین برای نفت روسیه که با تخفیف خوبی نسبت به رقبا وارد بازار شده‌بود، به‌همراه مشتریان هندی، منجر به افزایش فروش نفتخام روسیه در طول سال۲۰۲۳ شد. قیمت مطلوب نفت روسیه باعث شد تا مشتریان بالقوه سقف ۶۰ دلار در هر بشکه نفت روسیه را که توسط گروه هفت در دسامبر ۲۰۲۲ اعمال‌شده‌بود، نادیده بگیرند و به کمک نفتکش‌های مخصوص (ناوگان سایه) و بیمه‌های جایگزین تمام تحریم‌ها را دور بزنند.
در واکنش به کاهش قیمت نفت، عربستان‌سعودی و روسیه، دو تولیدکننده بزرگ نفت در جهان، دست به اقداماتی برای محدود‌کردن تولید و صادرات در سال‌گذشته زدند. عربستان‌سعودی کاهش تولید خود را به میزان یک‌میلیون بشکه در روز در سهماهه جاری تمدید کرد، درحالی‌که روسیه تصمیم گرفت کاهش صادرات خود را از ۳۰۰هزار بشکه در روز به ۵۰۰هزار بشکه در روز برای سال جدید افزایش دهد.
ارزیابی چشمانداز تحریم‌های غرب
پالایشگاه‌های چینی در ارزیابی چشمانداز پیچیده تحریم‌های غرب، رویکردی عمل‌‌‌‌گرایانه را اتخاذ کرده و از بازرگانان واسطه برای عبور از پیچیدگی‌های حمل‌ونقل و بیمه مرتبط با نفتخام روسیه استفاده کردند. علاوه‌بر این، خریداران، آب‌های مالزی را به‌عنوان نقطه انتقال محموله‌‌‌‌های تحریم شده از ایران و ونزوئلا انتخاب کردند که منجر به افزایش قابل‌‌‌‌توجه 53.7درصدی واردات با برچسب مبدأ مالزی شد. با وجود تشدید تنش‌های ژئوپلیتیکی بین پکن و واشنگتن، محموله‌‌‌‌های نفتخام از ایالات‌متحده به چین در سال2023 افزایش 81.1درصدی را تجربه کرد. این افزایش منعکس‌کننده افزایش تولید نفتخام ایالات‌متحده بود و رویکرد عمل‌‌‌‌گرایانه هر دو کشور را در معاملات اقتصادی خود به‌وضوح به نمایش گذاشت.
به‌طور خلاصه، واردات نفتخام چین برای کل سال2023 به رقم بی‌سابقه 563.99میلیون تن رسید‌که معادل متوسط روزانه 11.28میلیون بشکه است. تفکیک مبادلات تجاری، شامل حجم به میلیون تن و محاسبات‌درصد تغییرات سال‌به‌سال، به‌دقت توسط رویترز ارائه شده‌است و تصویری جامع از پویایی پیچیده در چشمانداز تجارت‌جهانی نفت را ترسیم می‌کند. در واکنش به تحریم‌های اقتصادی غرب، روسیه اکثریت قریب‌‌‌‌به اتفاق صادرات نفت خود را در سال‌جاری از اروپا خارج و عرضه به چین و هند را چندبرابر کرده‌است. به گزارش رویترز، الکساندر نواک، معاون نخست‌‌‌‌وزیر در تلویزیون دولتی Rossiya-24 اعلام کرده که چین و هند اکنون تقریبا ۹۰درصد از صادرات نفتخام روسیه را به خود اختصاص‌‌‌‌داده و سهم اروپا به حدود ۴درصد کاهش یافته‌‌‌‌است. نواک هدف از این تغییر رویکرد را تسریع در یافتن مقاصد جدید برای صادرات انرژی جهت مقابله با تحریم‌ها دانسته و گفته؛ روسیه پیش از اعمال تحریم‌ها روابط خود را با کشورهای آسیایی و اقیانوسیه آغاز کرده‌‌‌‌بود.
روسیه متعهد به کاهش عرضه
نواک بر پایبندی روسیه به تعهد کاهش عرضه در اوپک اشاره و قیمت نفتبرنت را ۸۰ تا ۸۵ دلار در هر بشکه در سال۲۰۲۴ پیش‌بینی کرد. معاون نخست‌‌‌‌وزیر روسیه در مورد پروژه ال‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌جی۲ قطب‌‌‌‌شمال گفت که اولین واحد تولید LNGو یا گاز طبیعی مایع به‌صورت آزمایشی آغاز به‌‌‌‌کارکرده و عرضه اولیه آن در سهماهه اول سال۲۰۲۴ خواهد بود. این پروژه با تحریم‌هایی مواجه شد و تعلیق مشارکت سهامداران خارجی را در پی داشت. طبق اعلام شرکت روسی نواتک، یکی از تولیدکنندگان بزرگ LNG که این پروژه را رهبری می‌کند، بهرغم اینکه پروژه به دلیل تحریم‌های آمریکا و اروپا با تاخیر مواجه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده، انتظار می‌رود بازه زمانی آغاز تحویل تجاری LNG، در سهماهه اول سال‌آینده باشد. وضعیتی که توسط نواک ترسیم شد، نشان‌دهنده توانایی روسیه برای انطباق استراتژیک با چالش‌های ژئوپلیتیک، به‌ویژه در بخش انرژی است. روسیه با تغییر مسیر سریع صادرات نفت از اروپا و هدایت آن به چین و هند، ظرفیت انعطاف‌‌‌‌پذیری در‌‌‌‌برابر تحریم‌های اقتصادی را نشان می‌دهد.
روابط قوی با شرکای جایگزین
این امر بر اهمیت تنوع‌بخشیدن به بازارها و ایجاد روابط قوی با شرکای جایگزین تاکید می‌کند. کاهش سهم اروپا از صادرات نفتخام روسیه و افزایش همزمان سهم چین و هند به‌عنوان دریافت‌‌‌‌کنندگان اصلی، تغییرات ژئوپلیتیک و اقتصادی در حال شکل‌گیری را برجسته می‌کند. درحالی‌که تنش‌های ژئوپلیتیک می‌تواند چالش‌هایی ایجاد کند، توانایی روسیه برای ایجاد روابط با کشورهای آسیا-اقیانوسیه قبل از تحریم‌ها نشان‌دهنده رویکردی فعال برای کاهش اثرات بالقوه اقتصادی است. اظهارات نواک در مورد تعهدات اوپک و پیش‌بینی قیمت نفتبرنت نیز نشان‌دهنده رویکردی سنجیده به پویایی بازار جهانی نفت است. بهرغم ابهامات ژئوپلیتیک، به‌نظر می‌رسد روسیه به تلاش‌های مشترک با هدف ثبات بازار متعهد است و انتظارات قیمت نفت این کشور با شرایط حاکم بر بازار همخوانی دارد. چالش‌های پیش‌‌‌‌روی پروژه‌های انرژی، مانند پروژه LNG2 قطب‌‌‌‌شمال، به دلیل تحریم‌ها، بر پیوستگی ژئوپلیتیک و سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی تاکید دارد.